De Berlijnse Muur in het heden

Na de Val van de Muur is de Berlijnse Muur vrijwel helemaal uit het straatbeeld van Berlijn verdwenen. De grens die altijd zeer nadrukkelijk aanwezig is geweest verdween in de afgelopen decennia. Op sommige plekken vind je nog stukken muur die intact zijn. Op sommige plekken in Berlijn vind je kleine delen van de muur (een paar vierkante meter), die vaak niet eens meer op de oorspronkelijke plek staan maar op toeristisch interessante plekken staan.

Het langste overgebleven stuk van de Muur vind je nu in Friedrichshain, aan de Mühlenstrasse. Hier staat een stuk van maar liefst 1316 meter dat in 1990 beschilderd is 118 kunstenaars uit de hele wereld. Door vandalisme in de jaren negentig van de vorige eeuw is een groot deel van de oorspronkelijk graffiti beschadigd geweest. Sinds het jaar 2000 heeft men een groot deel van de kunstwerken hersteld. Inmiddels zijn de kunstwerken opnieuw in verval geraakt. Jammer om te zien hoe men omgaat met dit erfgoed. Want hoewel het een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Berlijn, Duitsland en de mensheid op zich betreft, is het een uniek stuk uit de geschiedenis.

Wie het officiële monument East Side Gallery bezoekt, zal opvallen dat er een stuk uit de muur ontbreekt. Dit deel met een lengte van 40 meter is in 2006 verplaatst naar een plekje tussen de Muur en rivier de Spree. Daar staat het parallel aan de oorspronkelijke muur. De reden van de verplaatsing is om een looproute tot stand te brengen tussen de rivier en O2 World, een grote overdekte Arena die 17.000 bezoekers kan ontvangen. In tegenstelling tot veel andere delen van de Berlijnse Muur bestond de muurzone hier uit slechts één muur. De buitenmuur was hier overbodig, omdat de Spree een natuurlijke barrière vormde.

De muurzone liet een brede strook onbebouwd gebied achter nadat de Muur zelf gesloopt was. In de loop van de jaren zijn bijna al deze gebieden heringericht en bebouwd. Binnen een relatief korte tijd is er sprake geweest van een planologische samensmelting van de twee voorheen afzonderlijke stadsdelen en zijn vrijwel alle sporen van een brede geografische grens uitgewist.

In de periode 2002-2006 is de Berliner Mauerweg gerealiseerd. Deze fiets- en wandelroute van maar liefst 160 kilometer lang voert je door en om Berlijn langs de plekken waar voorheen de grensafscheidingen gestaan hebben. De route is vrijwel geheel geasfalteerd en wordt door middel van speciale wegwijzers aangeduid.

Van de oorspronkelijke wachttorens zijn er nog maar vijf overgebleven. Vroeger telde de Muurzone maar liefst 302 wachttorens in verschillende uitvoeringen. Eén wachttoren is enkele meters van zijn oorspronkelijke plaats verplaatst. Dit is gebeurd vanwege de herinrichting van de Potsdamer Platz

Om de mensen te herdenken die gesneuveld zijn tijdens vluchtpogingen van Oost-Berlijn naar West-Berlijn vind je in Berlijn nu witte kruizen met de namen van de slachtoffers en de sterfdatum. Eén kruis is speciaal voor de onbekende slachtoffers die gevallen zijn.

Van de oorspronkelijke doorgangen tussen de Russische en de andere sectoren is er eentje die nu nog een belangrijke toeristische attractie vormt. Checkpoint Charlie aan de Friedrichstrasse was de enige doorgang waar buitenlanders over de weg naar Oost-Berlijn konden reizen. Het oorspronkelijke checkpoint verdween in 1990. Pas in 2000 herrees Checkpoint Charlie in Berlijn, omdat op de locatie waar destijds het wachthuisje heeft gestaan er een replica van het wachthuisje geplaatst werd. Voor de zandzakken aan de noordzijde van het wachthuisje staan regelmatig verklede soldaten om, tegen betaling uiteraard, op de foto te gaan met toeristen.

Bij Checkpoint Charlie vind je het Museum Haus am Checkpoint Charlie, ook vaak het Mauermuseum genoemd. Dit museum bestaat al sinds 1962, een jaar na de oprichting van de Berlijnse Muur. Het museum laat tegenwoordig alles zien over de Berlijnse Muur en de vele ontsnappingspogingen die door de Oost-Duitsers uitgevoerd zijn. In de bijbehorende winkel kun je boeken en andere souvenirs over de Muur aanschaffen.

In heel Berlijn kun je souvenirs kopen die te maken hebben met de Berlijnse Muur. T-shirts met de beschilderingen van East Side Gallery, bekers met het waarschuwingsbord dat je de Amerikaanse sector verlaat en grenswachtpetten zijn slechts enkele artikelen die je in Berlijn kunt kopen. Populair als souvenir zijn brokstukjes van de oorspronkelijke muur. Deze worden vooral in kunststof frames verkocht tegen bedragen waarmee dit het duurste puin ter wereld is.

Wat niet algemeen bekend is, is dat er redelijk wat delen van de Berlijnse Muur naar het buitenland verhuisd zijn. Sommige segmenten hebben een definitieve plek elders gekregen, bijvoorbeeld na een schenking. Een aantal delen van de Berlijnse Muur verhuist van tijd tot tijd. Denk hierbij aan exposities en evenementen. Zelf hebben wij op drie plekken verspreid over de wereld een deel van de Berlijnse Muur gespot: in de Albanese hoofdstad Tirana, in de Zuid-Afrikaanse stad Kaapstad en in Seoul, de hoofdstad van Zuid-Korea. In alledrie de gevallen is er sprake van een schenking, waarbij thema’s als scheiding en onderdrukking symbool staan.