Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog bijna ten einde gekomen was besloten de geallieerden dat Duitsland na een overwinning op de nazi’s opgedeeld zou gaan worden in drie geallieerde bezettingszones. De Britten, Amerikanen en Russen kregen ieder een deel toegewezen. In een later stadium is daar ook een Franse bezettingszone aan toegevoegd. De oude hoofdstad Berlijn, die geheel in de Sovjet-zone lag, is toen eveneens in vier stukken verdeeld. Hiermee ontstond een enclave binnen de Sovjet-zone.
Ontstaan van de tweedeling
Twee munteenheden als basis voor de tweedeling
De intentie is altijd geweest om de eenheid van Duitsland intact te houden. In 1948 kwam er echter een kink in de kabel toen de gebieden uit de Trizone (onder Frans, Brits en Amerikaans toezicht) de D-mark als valuta invoerden en de Sovjets in hun deel twee dagen later de Ostmark invoerde. Op deze manier ontstond een economische tweedeling die bevestigde wat er eigenlijk al een jaar gaande was: de Sovjets hadden andere ideeën over de in te voeren grondwet dan de andere drie landen.
Na het invoeren van de D-mark werd door de Sovjets de toegangsroutes vanuit het westen naar Berlijn afgesloten. De drie westelijke delen van Berlijn waren daarna gedurende acht maanden alleen maar via een luchtbrug bereikbaar geweest. De tegenstellingen die er al waren werden door deze actie van de Sovjets en de economische tweedeling alleen maar groter. Dit leidde uiteindelijk tot het ontstaan van twee staten. Op 23 mei is de Bondsrepubliek Duitsland opgericht, waar de drie gebieden toe behoorden die onder Amerikaanse, Britse en Franse controle behoorden. In het meest oostelijke gebied, dat onder supervisie van de Sovjets stond, werd op 7 oktober 1949 de Duitse Democratische Republiek opgericht.
Kapitalisme vs socialisme
Deze tweedeling was typerend voor de verhoudingen tussen het kapitalistische en welvarende westen en de gesloten en socialistische Sovjet-Unie. De Koude Oorlog nam een toevlucht en het ontstaan van het IJzeren Gordijn zorgde voor een verdere verdeeldheid die heel Europa in tweeën deelde. In het westen had je de westerse landen die onder de invloedssfeer van het kapitalistische Amerika zaten. De landen in het oosten van Europa vormden samen met de Sovjet-Unie het Oostblok, een gebied waar socialisme en communisme met harde hand regeerde.
Warschaupact
De Duitse Democratische Republiek (DDR) behoorde tot het Oostblok, dat de landen militair via het Warschaupact met elkaar verbond. Het westelijke deel van Berlijn was vanaf dat moment een kapitalistische enclave binnen het communistische Oostblok. De twee delen van de stad ontwikkelden zich niet evenredig. De economische groei en toename in welvaart verliepen in West-Berlijn in gestaag tempo terwijl Oost-Berlijn beduidend achter bleef op de rijke helft.